Zapalenie przełyku — objawy, przyczyny i leczenie

Zapalenie przełyku to choroba, która może być wywołana przez różne czynniki działające niekorzystnie na błonę śluzową przełyku. Chociaż może wydawać się, że jest to dolegliwość niepozorna, ta choroba przełyku bez podjęcia odpowiednich środków zaradczych, może doprowadzić do jego perforacji, częściowej martwicy lub sepsy. Jak rozpoznać zapalenie przełyku i jak je leczyć?

Zapalenie przełyku — czym jest?

Przełyk to fragment układu pokarmowego o długości około 25 cm, który zbudowany jest z mięśni gładkich i łączy się z żołądkiem. Wewnętrzną jego warstwę stanowi delikatna błona śluzowa, której uszkodzenie może prowadzić do zapalenia przełyku.

Choroba ta może mieć charakter ostry lub przewlekły, a jej podłoże zapalne wynika z podrażnień o różnej etiologii, które osłabiają nabłonek, powodując naciek zapalny.

Przewlekłe zapalenie może prowadzić do osłabienia ściany przełyku i pogorszenia jego ukrwienia, co w dalszej kolejności powodować będzie owrzodzenia i nadżerki przełyku.

W ich konsekwencji uszkodzenia mogą postępować i w następstwie mogą wystąpić stany martwicze śluzówki, przetoki do przylegających naczyń krwionośnych i wreszcie perforacja (przebicie) ściany przełyku.

Rodzaje zapaleń przełyku

W zależności od przyczyny zapalenia błony śluzowej przełyku można wyróżnić cztery główne rodzaje tego schorzenia.

Infekcyjne zapalenie przełyku

Przyczyną występowania dolegliwości jest infekcja, która może być spowodowana atakiem bakterii, wirusów, grzybów lub pierwotniaków. 

Najczęściej są to^[5]:

• Herpes simplex i Cytomegalovirus (w zapaleniu wirusowym),
• Candida albicans lub rzadziej grzyby z rodzajów  Histoplasma, Blastomyces, Coccidioides oraz grzyby oportunistyczne (Trichosporon, Aspergillus, Mucor, Rhizopus).

Przed podjęciem leczenia należy najpierw zidentyfikować konkretny patogen, odpowiedzialny za zakażenie, a następnie wdrożyć odpowiednią farmakoterapię.

Infekcyjne zapalenie przełyku występuje najczęściej u osób z niedoborem odporności (po chemio- lub radioterapii, przyjmujących leki immunosupresyjne lub chorujących na pełnoobjawowe AIDS), a także u pacjentów stosujących terapię glikokortykosteroidami.

Eozynofilowe zapalenie przełyku

To druga co do częstości występowania przyczyna zapalenia przełyku^[1]. Jest to stan o podłożu odpornościowym, w którym dochodzi do zwiększenia liczby eozynofili (rodzaj białych krwinek) w naciekach śródnabłonkowych błony śluzowej przełyku.

Mechanizm powstawania tego typu zapalenia nie został jeszcze do końca poznany, ale często wskazuje się na jego korelację z występującą u pacjenta alergią pokarmową lub wziewną.

Eozynofilowe zapalenie przełyku jest często diagnozowane u osób cierpiących na astmę, atopowe zapalenie skóry lub katar alergiczny.

Refluksowe zapalenie przełyku

To najczęściej spotykana odmiana zapalenia przełyku, charakterystyczna dla osób cierpiących na refluks żołądkowo-przełykowy (GERD, z ang. gastroesophageal reflux disease).

Cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku i zawarte w niej kwasy i enzymy trawienne (z kwasem solnym włącznie) powodują podrażnienia delikatnych tkanek, doprowadzając do powstawania zaawansowanych zmian i w efekcie nadżerkowego zapalenia przełyku.

Częstym powikłaniem refluksowego zapalenia przełyku jest tzw. przełyk Barretta, w którym dochodzi do nieodwracalnych zniszczeń błony śluzowej i komórek dolnych części przełyku i powstawania w ich miejscu tkanek przypominających te, które wyściełają jelito cienkie (tak zwana metaplazja jelitowa). Często dochodzi także do zmniejszenia średnicy dolnej części przełyku, w przebiegu pozapalnego zwężenia przełyku^[2].

Polekowe zapalenie przełyku

Stan ten wynika ze zbyt długiego pozostawania w świetle przełyku leków przyjmowanych doustnie^[3]. Na skutek częściowego rozpuszczenia leku może dojść do miejscowego uszkodzenia tkanek.

Dolegliwość ta jest charakterystyczna dla pacjentów pozostających w unieruchomieniu, osób przyjmujących leki w pozycji leżącej oraz o pacjentów, którzy popijają przyjmowane medykamenty zbyt małą ilością płynów lub połykają je zupełnie bez popijania.

Często zapalenie przełyku występuje po antybiotyku, a inne leki, które mogą powodować taki stan, to^[3]:

• leki przeciwbólowe (zwłaszcza aspiryna lub kwas acetylosalicylowy),
• preparaty zawierające żelazo,
• warfaryna (i pochodne zawarte w lekach przeciwzakrzepowych),
• fenytoina (lek padaczkowy).

Zapalenie przełyku objawy

W zależności od konkretnej przyczyny objawy mogą nieco się różnić. Jednak najczęściej można zauważyć takie dolegliwości, jak^[4]:

• obrzęk i przekrwienie przełyku,
• ból podczas połykania (odynofagia),
• uczucie ciała obcego w dolnej części przełyku,
• uszkodzenia nabłonka i błony śluzowej przełyku lub owrzodzenia widoczne w obrazie endoskopowym,
• skurcze przełyku.

W refluksowym zapaleniu przełyku objawami mniej typowymi mogą być^[2]:

• przewlekły kaszel,
• chrypka i ból gardła,
• nawracające zapalenia górnych dróg oddechowych,
• skokowy spadek częstości serca (bradykardia).

Eozynofilowe zapalenie przełyku daje takie dodatkowe objawy, jak^[1]:

• bóle brzucha, nudności i wymioty,
• ból w klatce piersiowej,
• u małych dzieci – niechęć do jedzenia, trudności z karmieniem.

Oprócz czterech głównych rodzajów zapalenia przełyku przyczyną takiego stanu mogą być również nieodpowiednia dieta, nadużywanie alkoholu oraz alergeny wziewne.

Zapalenie przełyku:  jak wygląda leczenie?

Skuteczne leczenie zapalenia przełyku opiera się o identyfikację głównej przyczyny wystąpienia dolegliwości. Stąd pierwszym krokiem do wyleczenia jest wizyta u specjalisty, gdy opisane objawy utrzymują się bądź nasilają.

W zależności od konkretnego powodu występowania schorzenia, leczenie może obejmować:

• farmakoterapię zmniejszającą wydzielanie soków żołądkowych (w przypadku choroby refluksowej)^[2],
• steroidoterapię oraz leczenie przeciwalergiczne (w eozynofilowym zapaleniu przełyku)^[1],
• leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze lub antybiotyki (w zapaleniu przełyku w wyniku infekcji)^[5].

Dla prawidłowej i celnej diagnostyki zapaleń przełyku, oprócz badań morfologicznych i biochemicznych krwi można wykonać również gastroskopię z biopsją. Lekarz zyskuje wtedy możliwość dokładnego obejrzenia zmian oraz pobrania wycinka do badań.

W podejrzeniu zapalenia przełyku o podłożu refluksowym częstymi badaniami diagnostycznymi są pH-metria (mierząca odczyn pH), manometria przełyku (pozwalająca ocenić pracę przełyku).

Sposób i długość leczenia zapalenia przełyku zależą wprost od przyczyny, która powoduje występowanie dolegliwości.

Jak odbudować błonę śluzową przełyku — domowymi sposobami

W warunkach domowych nie ma możliwości pełnego wyleczenia zapalenia przełyku, jednak są pewne zalecenia, których stosowanie może wspomóc farmakoterapię.

Do zasad tych należą^[6]:

• unikanie gorących, obfitych i mocno pikantnych posiłków,
• odpowiednio spokojne i niespieszne jedzenie (przełykanie małych kęsów),
• unikanie kawy, mocnej herbaty, alkoholu i napojów gazowanych,
• dokładne przeżuwanie potraw i popijanie dużą ilością wody,
• spanie z uniesionym tułowiem i głową,
• ograniczenie alergenów.

Dla odbudowania błony śluzowej niezbędne jest jej prawidłowe nawilżenie. Z pomocą mogą przyjść niektóre tabletki do ssania na gardło. Warto wybierać preparaty oparte na składnikach nawilżających i łagodzących śluzówkę gardła, takich jak np.hialuronian sodu.

Substancja ta wnika w głębsze warstwy naskórka i ma właściwości wiążące wodę, dzięki czemu dłużej utrzymuje stan nawilżenia gardła.

Dla prawidłowej regeneracji błony śluzowej przełyku i złagodzenia podrażnień pomocne będą również herbaty i napary działające osłonowo i łagodząco. Np. z takich ziół, jak podbiał, rumianek, szałwia prawoślaz czy melisa. Innym domowym sposobem na łagodzenie zapalenia przełyku będzie popijanie siemienia lnianego. Związki zawarte w zaparzonym lub ugotowanym siemieniu działają nawilżająco łagodząco i osłonowo na podrażnienia przełyku.

Bibliografia:

1. MILCZAREK, Jakub, KURLENDA, Anita, ZIOBRO, Katarzyna, et al. Eozynofilowe zapalenie przełyku-objawy, diagnostyka, leczenie. Pediatria i Medycyna Rodzinna (Paediatrics & Family Medicine), 2022, vol. 18, no 4.
2. CIBOR, Dorota, CIEĆKO-MICHALSKA, Irena, SZULEWSKI, Paweł, et al. Czynniki etiopatogenetyczne w zapaleniu przełyku u pacjentów z chorobą refluksową przełyku. Przegląd Lekarski, 2007, vol. 64, no 1.
3. ZOGRAFOS, G. N., GEORGIADOU, D. I. C. K., THOMAS, D. I. C. K., et al. Drug-induced esophagitis. Diseases of the Esophagus, 2009, vol. 22, no 8, p. 633-637.
4. GUPTA, Sandeep K., HASSALL, Eric, CHIU, Yi-Lin, et al. Presenting symptoms of nonerosive and erosive esophagitis in pediatric patients. Digestive diseases and sciences, 2006, vol. 51, p. 858-863.
5. ROSOŁOWSKI, Mariusz et KIERZKIEWICZ, Maciej. Etiology, diagnosis and treatment of infectious esophagitis. Gastroenterology Review/Przegląd Gastroenterologiczny, 2013, vol. 8, no 6, p. 333-337.
6. KWIECIEŃ, Jarosław. 3. CHOROBY PRZEŁYKU. 2020.