Emisja głosu — co to jest? Jak sprawić, aby Twój głos brzmiał lepiej?

Świadoma komunikacja opiera się nie tylko na tym, co jest mówione, ale również na sposobie wypowiadania słów – tembrze głosu, intonacji, prędkości mówienia³. Emisja głosu jest kojarzona z osobami, dla których głos jest narzędziem pracy, jednak to ważny element codziennej komunikacji zwykłych ludzi, bez względu na to, czy jest to zwykła interakcja z bliskimi, rozmowa kwalifikacyjna czy naukowy odczyt.

Czym jest emisja głosu i jaki ma wpływ na rozmowę?

Co to jest emisja głosu?

Emisja głosu to jeden z podstawowych elementów wizerunku. Z fizjologicznego punktu widzenia jest to cały proces wydobywania głosu i wysyłania go do odbiorcy¹. Czynność ta jest całkowicie zależna od człowieka, dlatego można dostosować ją do potrzeb.

Chociaż emisja głosu jest szczególnie istotna dla osób pracujących głosem (prawidłowe wypowiadanie słów ma za zadanie przyciągnięcie słuchacza – np. podczas lekcji, a także jest niezbędna dla poprawnego śpiewu), jej tajemnice mogą być przydatne również w codziennych kontaktach.

To właśnie emisja głosu pozwala nadać ton wypowiedzi, umożliwia zwrócenie uwagi innych na wypowiadane słowa i ubiera je w emocje. Mądre żonglowanie głosem może sprawić, że osoba mówiąca zostanie uznana np. za nieodpowiednią na konkretne stanowisko podczas rozmowy kwalifikacyjnej (używanie nonszalanckiego, olewczego tonu w rozmowie z rekruterem) czy skupi uwagę rozkojarzonego dziecka. Warto zatem poznać pewne niuanse emisji głosu i być może odmienić swoje konwersacje.

Jak działa emisja głosu? Podstawowe mechanizmy

Emisja głosu składa się z kilku składowych mechanizmów, do których zaliczamy¹:

• oddech – mowa powstaje na wydechu, dlatego dla prawidłowej emisji głosu istotna jest jakość oddychania – im większa pojemność płuc, tym dłuższy może być wydech i tym dłuższa fraza może być wypowiedziana lub wyśpiewana na jednym wydechu,
• fonacja – czynność ta zachodzi w krtani i powstaje podczas niej tzw. dźwięk krtaniowy. Napinające się fałdy głosowe tworzą szczelinę, a przepływający przez nią oddech wprawia fałdy w drgania, które produkują dźwięk,
• rezonans – proces wzmocnienia dźwięku przy pomocy specjalnych przestrzeni rezonacyjnych:
  • rezonatorów górnych – znajdujących się nad fałdami głosowymi (tj. jama nosowa, gardłowa i ustna oraz jamy boczne nosa),
  • rezonatorów dolnych – które znajdują się pod strunami głosowymi (tj. klatka piersiowa, oskrzela, tchawica i jama podgłośniowa krtani).
• artykulacja – układ i ruch narządów mowy pozwalający na wymawianie konkretnych głosek, tworzący poszczególne dźwięki w mowie (ułożenie języka, warg, zębów i podniebienia konieczne dla wypowiedzenia konkretnej głoski).

Dla prawidłowej emisji głosu istotne jest nie tylko poprawne działanie powyższych mechanizmów, ale również takie niuanse, jak^2,5:

• pozycja ciała (proste plecy, odpowiednie ułożenie stóp i miednicy – istotne zwłaszcza dla śpiewaków, ponieważ pozycja umożliwia uzyskanie większej siły głosu, co przekłada się nie tylko na głośność, ale też osiąganie konkretnych tonów w rejestrze),
• intonacja i modulacja – umiejętność posługiwania się skalą głosu podczas mocy lub śpiewu jest także jednym z elementów nadających ekspresję wypowiedzi (np. definiuje, czy wypowiedziane zdanie jest oznajmujące, pytające lub wykrzyknikowe). Uzyskane przy pomocy modulacji i intonacji natężenie i barwa głosu mogą nadać wypowiadanym słowom konkretny ładunek emocjonalny,
• dykcja – czyli technika wyrazistej wymowy. Szczególnie istotna dla artystów scenicznych, śpiewaków i mówców. To nie tylko prawidłowa wymowa, ale także używanie poprawnej polszczyzny.

Jak poprawić emisję głosu? Praktyczne porady

Trening emisji głosu opiera się na świadomym używaniu głosu, jak również na kontroli ciała i oddechu. Jak poprawić emisję głosu?

Wzmocnij głos poprzez oddychanie

Głównym zadaniem ćwiczeń oddechowych jest poprawa techniki oddychania. Świadomy oddech pozwala nie tylko na wypowiedzenie lub wyśpiewanie dłuższej frazy na jednym wydechu, ale (co jest ważne zwłaszcza dla wokalistów i śpiewaków) dzięki zastosowaniu oddechu przeponowego może dodać głosowi mocy i umożliwić osiąganie obszerniejszego rejestru⁴.

Znajdź czas na relaks

Nieustanny stres i pęd często powodują wzmożone napięcie mięśni nie tylko w odcinku szyjnym kręgosłupa, ale również mogą powodować nadmierne napięcie mięśni twarzy, żuchwy oraz mięśni aparatu mowy.

Relaksacja umożliwia rozluźnienie tych mięśni, do może prowadzić do poprawy jakości głosu. Warto skupić uwagę zwłaszcza na często zaciskanych mięśniach szczęki, kontrolując ich napięcie i rozluźnianie (szczególnie w sytuacjach stresowych).

Ćwicz artykulację i intonację

Wymawianie pozornie nic nieznaczących głosek (np. wymienianie kolejnych samogłosek, lub sylab opartych o te samogłoski) wspiera wytrenowanie mięśni aparatu mowy i w efekcie daje lepszą kontrolę nad emisją głosu. Z kolei wymawianie tych samych zdań w coraz to innej intonacji usprawnia kontrolę nad tonacją i wysokością głosu⁴.

Ćwicz dykcję

Powtarzanie frazy w coraz szybszym tempie czy popularne łamańce językowe poprawiają płynność mówienia oraz jego tempo. Pomagają również uniknąć lapsusów językowych i przejęzyczeń w przyszłości.

Unikaj używek

Alkohol, nikotyna czy kofeina mają działanie drażniące na delikatną śluzówkę gardła co może prowadzić do chrypki i innych zmian barwy, czy natężenia głosu (np. jak w przypadku charakterystycznej chrypki palacza). Dlatego osoby dbające o prawidłową emisję głosu powinny unikać używek⁵.

Co zrobić, żeby mieć lepszy głos?

Głos jest wprost zależny od ogólnej kondycji aparatu głosowego, dlatego warto o niego dobrze zadbać. Jak to zrobić^1,2?

• Oszczędzaj głos – zwłaszcza osoby, które pracują głosem, powinny poza pracą zadbać o odpowiedni odpoczynek dla całego aparatu głosu,
• Nawilżaj gardło – przesuszona śluzówka gardła nie tylko może prowadzić do takich dolegliwości, jak ból i drapanie w gardle, ale również powodować chrypkę i zmiany w głosie. Dlatego warto mieć pod ręką produkty nawilżające na gardło – np. pastylki z hialuronianem sodu, który nie tylko głęboko nawilża błonę śluzową gardła, ale również wspiera jej regenerację,
• Unikaj suchego powietrza – wysuszone powietrze działa wysuszająco także na śluzówkę gardła. Dlatego wszędzie tam, gdzie nie jest ono dostatecznie nawilżone (klimatyzowane lub ogrzewane pomieszczenia) warto skorzystać z nawilżaczy, które sprawią, że powietrze będzie bardziej wysycone wodą, a dzięki temu łagodniejsze dla gardła.

Powyższe porady z pewnością wesprą trening emisji głosu, trzeba jednak pamiętać, że podstawą sukcesu jest regularna praktyka.

Emisja głosu — podsumowanie

Treningi emisji głosu to zwykle żelazny punkt dla studentów szkół teatralnych i muzycznych, śpiewaków, wokalistów i mówców. Warto jednak uzmysłowić sobie, że nie jest to wiedza tajemna zarezerwowana wyłącznie dla wybranych, a w codziennym życiu również może przynieść wiele korzyści. Gdy brak pomysłu na ćwiczenia lub dotychczasowe treningi nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, można zawsze skorzystać z pomocy specjalisty i udać się do foniatry.

Bibliografia:

1. Majkowska, M. (2004). Podstawowe zagadnienia emisji i higieny głosu. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, 5, 93-101.
2. https://up-sanok.edu.pl/biblioteka/aktualnosci/co-to-jest-emisja-glosu-29.html [dostęp 20.10.2024]
3. Kuncewicz, Wiktoria. „Emisja głosu w przestrzeni edukacyjnej, artystycznej i terapeutycznej (recenzja książki).” Konteksty 7.1 (11) (2020): 181-186.
4. Gacka, Ewa. „Agnieszka Płusajska-Otto, Podręcznik pracy głosem. Ćwiczenia i wskazówki dla osób występujących publicznie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017, ss. 245.” Logopaedica Lodziensia 2 (2018): 155-157.
5. Bujak-Lechowicz, J. Wybrane determinanty emisji głosu i trzy sposoby pracy nad kształtowaniem własnego głosu. LOGOPEDA, 139.