Flegma w gardle — przyczyny, objawy. Jak radzić sobie z tym problemem?

Flegma w gardle to objaw najczęściej towarzyszący stanom zapalnym gardła i górnych dróg oddechowych. Ta zalegająca, gęsta wydzielina często powoduje kaszel i ciągłą potrzebę odkrztuszania, a nierzadko jest powodem chrypki. Szczególnie uporczywą dolegliwością jest poranna flegma w gardle.

Jak poradzić sobie z zalegającą wydzieliną i odzyskać swobodny oddech?

Flegma w gardle — czym właściwie jest?

Flegma^[2] to gęsta, lepka wydzielina, nazywana czasem plwociną. Zwykle ma biały lub żółty kolor, rzadziej przyjmuje zielone zabarwienie.

Wydzielina ta produkowana jest przez błonę śluzową gardła i w fizjologicznych ilościach utrzymuje jej prawidłowe nawilżenie, a także dzięki temu, że zawiera przeciwciała, stanowi barierę dla wirusów, bakterii i innych patogenów.

Problemy zaczynają się w momencie, gdy ilość flegmy w gardle nadmiernie wzrasta, a wydzielina zaczyna zbierać się w jego tylnej części.

Zbierająca się flegma w gardle zaczyna prowokować odruch kaszlowy, który ma na celu odkrztuszenie jej nadmiaru. Niestety, nadprodukcja wydzieliny sprawia, że pacjent czuje ciągłą potrzebę kaszlu, co znacząco obniża komfort codziennego życia.

Flegma w gardle — rodzaje

W zależności od przyczyny powstawania flegmy może ona przyjmować różne barwy. Na tej podstawie wyróżnia się^[2,3]:

• zieloną bądź zielono–żółtą flegmę w gardle – najczęściej towarzyszy stanom infekcyjnym dróg oddechowych. Może być związana z zapaleniem zatok przynosowych lub infekcją oskrzeli czy płuc,
• biała flegma w gardle – zazwyczaj gęsta, śluzowa wydzielina związana jest z przewlekłymi stanami astmatycznymi. Może towarzyszyć również takim schorzeniom, jak POChP (przewlekła, obturacyjna choroba płuc) oraz przewlekłemu zapaleniu oskrzeli. Jeśli we flegmie występują białe grudki, może ona być wynikiem choroby grzybiczej lub mukowiscydozy,
• wodnista i przezroczysta flegma – związana z alergiami, najczęściej wziewnymi,
• czerwona flegma w gardle – czerwony kolor oznacza obecność krwi w wydzielinie. Może ona oznaczać zarówno zapalenie dolnych dróg oddechowych, np. zapalenie płuc i oskrzeli, jak i świadczyć o poważniejszych schorzeniach, takich jak zatorowość płucna, gruźlica lub nowotwór,
• brązowa flegma w gardle – ten kolor plwociny jest charakterystyczny dla palaczy,
• czarna flegma w gardle – czarny kolor wydzieliny jest objawem pylicy płuc, choroby zawodowej, występującej często wśród górników.

Co oznacza flegma w gardle? Przyczyny

Ciągła chrypka i flegma w gardle mogą wynikać ze zróżnicowanych przyczyn. Wśród najczęstszych dolegliwości, których występowanie wiąże się ze wzmożoną produkcją wydzieliny w gardle należy wymienić^[1,2]:

• stany zapalne gardła,
• infekcje i zapalenie błony śluzowej nosa,
• zapalenie zatok przynosowych,
• przewlekłe zapalenie oskrzeli,
• astma i POChp,
• alergie (zwłaszcza wziewne),
• długotrwałe wystawianie się na wziewne substancje drażniące (zanieczyszczenia, pyły, dym nikotynowy.

Zbierająca się flegma w gardle może być wynikiem rozwoju również takich chorób, jak:

• nowotwory płuc,
• gruźlica,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• rozstrzeń oskrzeli,
• ropień płuca,
• mukowiscydoza.

Flegma w gardle — jakie objawy jej towarzyszą?

Najpowszechniejszym objawem, który towarzyszy uporczywej flegmie w gardle jest kaszel. To mechanizm obronny organizmu, zapobiegający przedostaniu się wydzieliny do dalszych odcinków układu oddechowego.

Wśród innych objawów towarzyszących nadprodukcji flegmy można wymienić^[3,4]:

• uczucie łaskotania i drapania w gardle,
• chrypka i/lub zmiana barwy głosu,
• utrudnione przełykanie,
• uczucie spływania wydzieliny tylną ścianą gardła,
• nieświeży oddech,
• zgaga.

U osób posiadających silny odruch wymiotny, produkowana cały czas flegma w gardle może być przyczyną wymiotów.

Flegma w gardle bez kataru

Flegma w gardle występująca bez kataru oraz innych symptomów świadczących o stanach infekcyjnych lub alergiach górnych dróg oddechowych występuje często jako mechanizm obronny organizmu wystawionego na długotrwały kontakt z substancjami drażniącymi.

Może ona występować u:

• palaczy,
• osób narażonych na pył i inne zanieczyszczenia wziewne,
• osób długotrwale przebywających w pomieszczeniach ogrzewanych i klimatyzowanych (z suchym powietrzem).

Czynniki te powodują mikro podrażnienia i przesuszanie błony śluzowej, zmuszając ją do nadprodukcji plwociny w celach jej ochrony. Z tego powodu, flegma bez kataru może występować także u osób, u których często dochodzi do nadwyrężenia aparatu głosu (nauczycieli, spikerów, coachów itp.).

Flegma w gardle — jak się pozbyć?

Uporczywa flegma w gardle może utrudniać mówienie, połykanie i oddychanie, dlatego warto znaleźć skuteczny sposób na pozbycie się tej dolegliwości. Oczywiście podstawą jest prawidłowe zdiagnozowanie przyczyny i leczenie kierunkowe schorzenia, powodującego nadprodukcję plwociny. Można  również zastosować preparaty, które wspomogą leczenie i ograniczą objawy flegmy w gardle.

Warto zwrócić uwagę na środki działające wykrztuśnie i mukolitycznie, które rozrzedzają zalegającą w gardle plwocinę i ułatwiają jej odkrztuszanie. W przypadku występowania takich objawów, jak drapanie i suchość w gardle, przydatne będą tabletki nawilżające na gardło, które poprawiając nawilżenie śluzówki, ograniczą jej mikrouszkodzenia. Do takich preparatów należą np. środki zawierające hialuronian sodu.

Flegma w gardle – domowe sposoby

W walce z zalegającą w gardle flegmą można wspomóc się także szeregiem domowych sposobów. Wśród nich należy wymienić^[1]:

• prawidłowe nawadnianie – wypijanie odpowiedniej ilości wody nie tylko pomaga rozrzedzić zalegającą flegmę, ale wpływa również na poprawę nawilżenia śluzówki gardła, ograniczając jej nadprodukcję,
• inhalacje z olejków eterycznych lub z soli fizjologicznej – olejek eukaliptusowy lub z  drzewa herbacianego wykazują właściwości ściągające obkurczające, a dodatkowo pomagają w rozrzedzeniu wydzieliny. Podobne działanie ma sól fizjologiczna lub sól emska,
• ziołowe płukanki – tymianek, szałwia, kora dębu czy rumianek są nie tylko skutecznym sposobem na ból gardła i chrypkę, ale pomagają złagodzić stan zapalny i pozbyć się uporczywej flegmy.
• ograniczenie wdychania substancji drażniących – unikanie przebywania w palarniach i pomieszczeniach zadymionych, w pracy w warunkach szkodliwych stosowanie masek ochronnych z filtrami o odpowiedniej kategorii,
• nawilżanie powietrza – suche powietrze w klimatyzowanych i ogrzewanych pomieszczeniach może prowadzić do przesuszania błony śluzowej gardła,

W przypadku, gdy flegma jest efektem ubocznym palenia papierosów, ograniczenie lub całkowite rzucenie nałogu skutecznie zmniejszy ilość zalegającej wydzieliny.

Z kolei, jeśli nadmiar plwociny towarzyszy refluksowi żołądkowo-przełykowemu, warto trzymać odpowiednią dietę, która zmniejszając produkcję soku żołądkowego, ograniczy również incydenty związane z cofaniem się treści żołądkowej i tym samym zmniejszy wynikające z nich podrażnienia prowokujące produkcję flegmy^[4].

Uporczywa flegma w gardle — kiedy wybrać się do lekarza?

Flegma w gardle najczęściej związana jest ze stanami zapalnymi w obrębie górnych dróg oddechowych, jeśli jednak infekcja została uleczona, a ciągła flegma w gardle nie ustępuje pomimo stosowania domowych sposobów i produktów aptecznych bez recepty, warto udać się do lekarza.

Wizyta u specjalisty będzie konieczna również w przypadku odkrztuszania flegmy z krwią oraz zaostrzenia objawów ze strony układu oddechowego.

Zalegająca flegma w gardle — podsumowanie

Flegma zalegająca w gardle jest zwykle jednym z objawów infekcji górnego odcinka układu oddechowego, jednak wraz z postępującym nasileniem, może powodować dyskomfort, utrudniając połykanie, mówienie, a czasem również oddychanie. Dlatego, jeśli stan nie poprawia się pomimo stosowania doraźnych środków i domowych metod, warto odwiedzić specjalistę.

Bibliografia:

1. M. Wiercińska, Kaszel: kaszel mokry i suchy, sposoby na kaszel, kiedy zgłosić się do lekarza?, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/70135,kaszel (dostęp 22.09.2023 r.).
2. Cerveri, I., Accordini, S., Corsico, A., Zoia, M. C., Carrozzi, L., Cazzoletti, L., … & De Marco, R. (2003). Chronic cough and phlegm in young adults. European Respiratory Journal, 22(3), 413-417.
3. RIMINGTON, J. Phlegm and filters. Br Med J, 1972, vol. 2, no 5808, p. 262-264.
4. POELMANS, J., FEENSTRA, L., et TACK, Jan. The role of (duodeno) gastroesophagopharyngeal reflux in unexplained excessive throat phlegm. Digestive diseases and sciences, 2005, vol. 50, p. 824-832.
5. Fletcher, C. M., RICHARD PETO, and C. M. Tinker. „A comparison of the assessment of simple bronchitis (chronic mucus hypersecretion) by measurements of sputum volume and by standardized questions on phlegm production.” International journal of epidemiology 3.4 (1974): 315-319.