Krztusiec, zwany również kokluszem to ostra, zakaźna choroba górnych dróg oddechowych, która przez wiele lat była niemal niespotykana w Polsce. Obecnie jednak coraz częściej można spotkać się z krztuścem zarówno u dzieci, jak i dorosłych.
Jakie są objawy kokluszu i jak go leczyć? Odpowiadamy w artykule.
Co to jest krztusiec?
Krztusiec to choroba infekcyjna wywoływana przez pałeczki krztuśca (Bordetella pertussis)[1].Po wniknięciu patogenu do organizmu, w którym nie ma przeciwciał, dochodzi do intensywnego namnażania się bakterii i postępującego zakażenia.
Bakterie powodują uszkodzenie błony śluzowej górnych dróg oddechowych, wydzielając toksyny powodujące martwicę komórek nabłonka. W następstwie uszkodzeń błona śluzowa zaczyna produkować znaczne ilości śluzu, co z kolei powoduje u chorego napady kaszlu, stanowiące główny objaw choroby[1,2].
Czy krztusiec jest zaraźliwy?
Pałeczki krztuśca przenoszą się drogą kropelkową, a drogą zakażenia jest chory człowiek. Kaszląc, wraz z wydzieliną z dróg oddechowych rozprzestrzenia wokół siebie bakterie, które mogą zarazić osoby przebywające w pobliżu. Koklusz jest chorobą wysoce zakaźną. Najbardziej zaraźliwy jest w pierwszych 3 tygodniach od wystąpienia objawów[2].
Krztusiec — przyczyny. Co go wywołuje?
Przyczyną krztuśca są pałeczki Bordetella pertussis, które wnikając do układu oddechowego człowieka, osiadają w górnych drogach oddechowych i zaczynają się tam namnażać.
Wytwarzane przez bakterie toksyny powodują uszkodzenie komórek błony śluzowej tchawicy i gardła, co z kolei prowadzi do nadprodukcji gęstej wydzieliny przez komórki nabłonka, która silnie pobudza odruch kaszlu u chorego, zmuszając go do ciągłego odkrztuszania flegmy[1].
Ile trwa krztusiec?
Sam okres wylęgania bakterii może trwać od 5 do 21 dni, chociaż infekcja najczęściej rozwija się w ciągu tygodnia lub dwóch od zakażenia. Całkowita długość choroby, aż do momentu pełnego wyzdrowienia może wynosić nawet kilka miesięcy.
Krztusiec — objawy. Po czym go rozpoznać?
W przebiegu krztuśca można wyróżnić kilka faz, z których każda ma nieco inne objawy[2].
Faza nieżytowa (kataralna) – trwa od tygodnia do dwóch i rozpoczyna się wraz z zakończeniem okresu inkubacji.
W tej fazie koklusz przypomina przeziębienie. Dominującymi objawami tej fazy są[1]:
- pogorszenie ogólnego samopoczucia,
- katar,
- ból gardła,
- łzawienie oczu,
- suchy kaszel, który najczęściej pojawia się w nocy.
Faza napadowa może trwać od 4 do 6 tygodni i występują w niej ostre napady duszącego kaszlu, które kończą się odkrztuszaniem wydzieliny, a nawet wymiotami. Podczas jednego napadu, pacjent może kaszleć nawet 30 razy, a napadu nie da się przerwać. Stąd mogą wystąpić objawy niedotlenienia tj. sinica (zasinienie warg i błon śluzowych, związane z niedotlenieniem w trakcie kaszlu), wybroczyny lub obrzęk.
Charakterystycznym symptomem jest również dźwięk, związany z nagłym nabraniem powietrza wraz z końcem napadu, który przypomina pianie koguta.
W fazie zdrowienia, która może trwać nawet kilka miesięcy, objawy stopniowo łagodnieją aż do całkowitego ustąpienia.
Krztusiec objawy u dzieci
Krztusiec u dzieci może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u tych najmłodszych, które nie zakończyły jeszcze cyklu szczepień i z tego powodu choroba uderza z pełną mocą[3].
W czasie napadu duszącego kaszlu często dochodzi do sinicy związanej z niedotlenieniem organizmu, a po zakończeniu napadu mogą pojawić się wymioty. W niektórych przypadkach (np. gdy kaszel występuje tuż po jedzeniu) wymioty mogą występować w trakcie napadu, co stanowi zagrożenie zachłyśnięciem.
W ciężkim przebiegu choroby napady kaszlu mogą powodować również takie dolegliwości, jak[3]:
- wytrzeszcz gałek ocznych,
- wylew krwi do spojówek (związanych z podwyższonym ciśnieniem w trakcie kaszlu),
- wybroczyny na skórze,
- krwawienia z nosa.
Krztusiec objawy u dorosłych
U nastolatków i dorosłych przebieg krztuśca jest zwykle mniej dramatyczny, chociaż może być zależny od stanu uodpornienia na bakterie, które go wywołują [1]. U osób, które przechodziły chorobę w przeszłości lub zakończyły immunizację, objawy są zwykle łagodne i przypominają zapalenie oskrzeli.
Kliniczny obraz krztuśca jest wtedy dość nietypowy, co niesie za sobą ryzyko błędnej diagnozy. Dlatego w przypadku, gdy objawy, pomimo małego nasilenia utrzymują się dłużej, niż ma to miejsce podczas przeziębienia lub zapalenia oskrzeli, warto skontaktować się ze specjalistą, celem prawidłowego zdiagnozowania krztuśca u dorosłych.
Krztusiec — jak brzmi kaszel w przebiegu tej choroby?
Charakterystyczny u dzieci i osób bez odporności na krztusiec jest kaszel, przypominający pianie koguta. Napady kończą się wtedy odkrztuszeniem lepkiej i gęstej wydzieliny.
U osób dorosłych i z nabytą odpornością kaszel nie jest tak charakterystyczny – o krztuścu będzie jednak świadczyła długość jego występowania, tj. ponad 3 tygodnie.
Jak leczyć krztusiec?
Jeśli diagnoza zostanie postawiona szybko (tj, już w fazie kataralnej) wdrożona antybiotykoterapia może znacznie złagodzić przebieg następnej fazy[1,3,4]. Jeśli natomiast do rozpoznania doszło już w momencie występowania najgorszych objawów, wówczas antybiotyki mogą okazać się nie tak skuteczne w samym ich łagodzeniu, jednak warto je przyjmować, gdyż mogą znacząco skrócić okres choroby. Terapia obejmuje również leczenie doraźne, mające złagodzić objawy.
Stosuje się preparaty mukolityczne, dla rozrzedzenia wydzieliny i ułatwienia odkrztuszania, jak również preparaty nawilżające błonę śluzową górnych dróg oddechowych (np. tabletki nawilżające z hialuronianem sodu). Wśród domowych sposobów na krztusiec istotną rolę odgrywa prawidłowe nawadnianie i odżywianie chorego.
Istotnym elementem leczenia jest również izolacja chorego, która ma ograniczyć rozprzestrzenianie się bakterii i zapobiec zakażeniu postronnych osób. W przypadku wdrożenia antybiotykoterapii okres izolacji powinien wynosić co najmniej 5 dni. Jeśli jednak antybiotyki nie zostały wdrożone, izolację należy wydłużyć do 3 tygodni.
Czy krztusiec sam przejdzie?
U osób dorosłych, u których objawy nie są tak charakterystyczne, zdarza się, że krztusiec nie zostaje zdiagnozowany i do wyleczenia dochodzi bez celowanej antybiotykoterapii. Jednak warto niepokojące objawy zgłosić lekarzowi, ponieważ wdrożone leczenie przeciw krztuścowi pomaga skrócić czas chorowania.
Czy krztusiec jest wyleczalny?
U starszych dzieci i dorosłych po przechorowaniu krztuśca dochodzi do całkowitego wyleczenia, a choroba nie pozostawia powikłań. U noworodków, niemowląt i małych dzieci, a także u osób z niedoborami odporności koklusz może jednak stanowić poważne zagrożenie życia, ze względu na swój ciężki przebieg.
Czy krztusiec jest niebezpieczny?
Dla osób, które przeszły pełną immunizację przeciw krztuścowi choroba ta nie stanowi większego zagrożenia. Najbardziej niebezpieczny koklusz jest dla niemowląt i małych dzieci, u których może powodować szereg powikłań, łącznie ze śmiercią.
Krztusiec — jakie mogą być powikłania?
Krztusiec powikłania może dawać różne, w zależności od wieku i stopnia uodpornienia.
U małych dzieci, niemowląt i noworodków, do najgroźniejszych powikłań należą[5]:
- bezdechy i omdlenia,
- przepukliny i złamania żeber (na skutek uporczywych napadów kaszlu),
- rozwarstwienie aorty i pęknięcie tętniaka,
- ciężkie niedotlenienie (mogące powodować uszkodzenie mózgu, tzw. encefalopatię krztuścową),
- krwawienie z nosa, uszu,
- nietrzymanie moczu.
Krztusiec — profilaktyka. Jak zapobiegać chorobie?
Główną profilaktyką przeciwko krztuścowi jest immunizacja. Przeciwciała podaje się w szczepionce skojarzonej DTP (diphtheria, tetanus, pertussis, czyli błonica, tężec, krztusiec)[6].
Według obowiązującego w Polsce kalendarza szczepień obowiązkowych, szczepienie na krztusiec obejmuje 4 dawki:
- 1 dawka w 2 miesiącu życia,
- 2 dawka w 3-4 miesiącu życia,
- 3 dawka w 5-6 miesiącu życia,
- 4 dawka w 18 miesiącu życia.
Następnie w 6 i 14 roku życia podaje się szczepionkę przypominającą. Odporność poszczepienna utrzymuje się około 5 lub 10 lat, w zależności od rodzaju użytej szczepionki (bezkomórkowa czy pełnokomórkowa). Jednak zakażenie po ustaniu okresu odporności zwykle przebiega znacznie łagodniej niż w przypadku całkowitego braku szczepień.
Obecnie szczepienia przeciw krztuścowi zaleca się kobietom ciężarnym między 27 a 36 tygodniem ciąży. Przeciwciała z krwi matki przechodzą przez łożysko, chroniąc noworodka przed zachorowaniem w okresie poprzedzającym pierwsze szczepienie.
Krztusiec — podsumowanie
Liczba zachorowań na krztusiec wzrasta w ostatnich latach, ze względu na coraz większą liczbę osób nieszczepionych w Polsce[1]. Dlatego niepokojące objawy warto zgłaszać lekarzowi, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i poda odpowiednie leki.
Bibliografia:
- CHERRY, James D. Pertussis: challenges today and for the future. PLoS pathogens, 2013, vol. 9, no 7, p. e1003418.
- CROWCROFT, Natasha S. et PEBODY, Richard G. Recent developments in pertussis. The Lancet, 2006, vol. 367, no 9526, p. 1926-1936.
- Wawrzyniak, A., Moes-Wójtowicz, A., Kalicki, B., & Jung, A. (2012). Krztusiec–choroba, która nie daje o sobie zapomnieć. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 8(4), 335-340.
- NITSCH-OSUCH, Aneta et LEWTAK, Katarzyna. Krztusiec u dorosłych. Lekarz POZ, vol. 8, no 5.
- PAWLAK, A. Krztusiec-aktualny problem w zdrowiu publicznym. Laboratorium Medyczne, 2018.
- https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/krztusiec-dlaczego-jest-grozny#:~:text=Krztusiec%20jest%20najbardziej%20niebezpieczny%20dla,drgawki
Najnowsze komentarze