Odynofagia, czyli ból podczas przełykania nie jest chorobą samą w sobie, ale może stanowić objaw wielu schorzeń. Najczęstszą przyczyną odynofagii jest zwykle infekcja gardła, jednak może być to symptom również poważniejszych stanów – np. nowotworu. Dlatego bólu gardła przy przełykaniu nie powinno się bagatelizować. Co warto wiedzieć o odynofagii?
Spis treści
Co to jest odynofagia?
Odynofagia to medyczne określenie bólu gardła przy przełykaniu śliny, płynów lub pokarmów. Może mieć różny charakter – od ostrego, kłującego bólu, występującego np. tylko w przypadku połykania stałych pokarmów, po tępy i dławiący, towarzyszący także przełykaniu śliny czy płynów1.
Występuje zarówno jednostronny ból gardła przy przełykaniu, jak i odczuwany po obu stronach. Odczucie to może być krótkotrwałe i minąć samoistnie lub trwać przewlekle – zależnie od wywołującej odynofagię przyczyny.
Często ból gardła przy przełykaniu towarzyszy dysfagii, czyli trudnościom w przełykaniu, wynikającym z zaburzeń czynnościowych przełyku, urazów lub zlokalizowanych w tej okolicy guzów czy ciał obcych.
Ból gardła przy przełykaniu — najczęstsze przyczyny
Odynofagia jest dolegliwością złożoną, a jej przyczyny mogą być bardzo różne – od całkiem trywialnych, jak podrażnienie i suchość błony śluzowej gardła, po stany nowotworowe (szczególnie gardła i przełyku). Jak rozpoznać przyczynę bólu gardła przy przełykaniu?
Stany zapalne i infekcje gardła
Odynofagia często towarzyszy stanom zapalnym i infekcjom gardła. Przyczyną tych infekcji najczęściej są zakażenia wirusowe (rotawirusy, adenowirusy, wirusy grypy) i bakteryjne (np. paciorkowce, powodujące anginę)4.
Wywołany infekcją miejscowy stan zapalny prowadzi do przekrwienia, obrzęku i mikropodrażnień błony śluzowej gardła, a w efekcie do dolegliwości bólowych podczas przełykania.
Infekcjom gardła towarzyszą często takie objawy, jak4:
- przekrwienie i obrzęk gardła,
- ból głowy,
- podwyższona temperatura,
- naloty ropne na tylnej ścianie gardła i migdałkach (w zakażeniu paciorkowcowym).
Infekcje gardła często towarzyszą przeziębieniom i grypie. Wtedy występują dodatkowe objawy, jak ogólne zmęczenie, bóle kostno-stawowe, katar czy kaszel.
Choroba refluksowa przełyku
Refluks żołądkowo-przełykowy wiąże się z cofaniem się treści żołądkowej do przełyku, co może być spowodowane zarówno zaburzeniami czynnościowymi tego odcinka układu pokarmowego, jak i np. zbyt obfitym, tłustym posiłkiem.
Kwaśna treść żołądkowa podrażnia delikatną śluzówkę przełyku i gardła, powodując jej mikrouszkodzenia. W efekcie podrażnione miejsca reagują bólem, powodując ból gardła podczas przełykania.
Jeśli odynofagia spowodowana jest chorobą refluksową, można zauważyć także inne objawy tego schorzenia3:
- odbijanie,
- zgaga,
- czkawka,
- chrypka,
- kwaśny posmak w ustach.
Urazy mechaniczne i czynniki drażniące
Odynofagia może być efektem urazów w obrębie gardła i przełyku lub działania czynników drażniących. Ból podczas przełykania może wynikać z poparzenia (np. zbyt gorącym pokarmem, w efekcie poparzenia chemicznego lub po zachłyśnięciu się dymem), być efektem urazu lub wynikać z obecności ciała obcego w przełyku.
Ból podczas przełykania śliny i pokarmów często towarzyszy również osobom po zabiegach chirurgicznych w okolicy gardła i przełyku (u dzieci np. po wycięciu migdałków).
Ból gardła przy przełykaniu śliny — co jeszcze może go powodować?
Wśród rzadziej występujących przyczyn odynofagii należy wymienić2:
- uchyłki przełyku – uwypuklenie ściany przełyku na zewnątrz, powodujące powstanie kieszonki, której średnica może wahać się od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów. Uchyłki powodują również uogólnione problemy z przełykaniem, bulgotanie podczas przełykania, cofanie się treści pokarmowej, nieprzyjemny oddech.
- zwężenie przełyku – zarówno w następstwie wad rozwojowych, jak i w przebiegu stanów zapalnych lub urazów. Innymi objawami zwężenia przełyku jest ból za mostkiem podczas przełykania, ucisk w klatce, ślinienie się i uogólnione problemy z przełykaniem,
- achalazja przełyku – zaburzenia motoryki przełyku, powodujące nieskoordynowane pracę zwieraczy przełyku i w efekcie znaczne trudności z przesuwaniem treści pokarmowej. Objawami towarzyszącymi są również ból w klatce piersiowej, łatwe krztuszenie się, kaszel, zgaga,
- choroba Chagasa (trypanosomoza) – powodowana przez pasożytnicze pierwotniaki (świdrowce amerykańskie). Pierwotniaki te zaburzają prawidłową pracę przełyku, powodując jego poszerzenie i zaburzenia motoryki. Symptomami towarzyszącymi (w zależności od stadium) są czkawka, kaszel, odwodnienie, refluks i ogólne wyniszczenie organizmu,
- choroby nowotworowe gardła i przełyku – guzy i masy nowotworowe powodujące problemy z przełykaniem, uczucie ciała obcego w przełyku.
Silny ból gardła przy przełykaniu — co robić? Diagnostyka
Znaczna większość pacjentów stosuje najpierw sprawdzone, domowe sposoby. Jeśli jednak pomimo tych metod silny ból gardła przy przełykaniu utrzymuje się, najlepszym rozwiązaniem będzie wizyta u lekarza.
Niejednokrotnie już sam wywiad i badanie fizykalne umożliwi postawienie prawidłowej diagnozy, a, co za tym idzie, również dobranie takiej formy leczenia, która przyniesie najlepsze rezultaty.
Lekarz może również zalecić dodatkowe badania – np. pobranie wymazu z gardła. To jedno z kluczowych badań w przypadku przewlekłego zapalenia śluzówki jamy ustnej i gardła, umożliwiające zidentyfikowanie patogenu. W przypadku, gdy zachodzi podejrzenie poważniejszego stanu (choroba autoimmunologiczna, nowotwór), specjalista może skierować na jedno z badań obrazowych (TK, MRI) lub endoskopię.
Co na ból gardła przy przełykaniu?
Jest wiele domowych sposobów, pozwalających złagodzić ból gardła przy przełykaniu. Od naparów ziołowych, działających łagodząco i ściągająco (kora dębu, szałwia) przez płukanki solne czy odpowiednie nawodnienie organizmu.
Ratunkiem mogą być również liczne preparaty apteczne – od pastylek i sprayów miejscowo znieczulających, po tabletki głęboko nawilżające gardło, zawierające np. hialuronian sodu. W przypadku konieczności wizyty lekarskiej specjalista z pewnością wskaże odpowiednią metodę lub środek do zastosowania w tym konkretnym przypadku.
Bibliografia:
- Yoshida, H., Kanamori, M., & Sakemi, H. (2020). Sore Throat with Normal Oropharyngeal Examination. The American Journal of Medicine, 134(1), e49.
- Gu, Jeffrey T., Joshua S. Schindler, and William E. Karle. „An Unusual Sore Throat.” JAMA Otolaryngology–Head & Neck Surgery 145.7 (2019): 678-679.
- KUHLMANN, Jan B., BLUM, Hubert E., KREISEL, Wolfgang, et al. A severe case of odynophagia. BMJ, 2011, vol. 343.
- TANZ, Robert R. Sore throat. Nelson pediatric symptom-based diagnosis, 2017, p. 1.
Najnowsze komentarze