Dysfonia jest znana także jako wielopostaciowe zaburzenie głosu. Wiąże się ona ze znacznym pogorszeniem jednego lub kilku parametrów głosu, takich jak wysokość głosu, jego tembr czy głośność. Dolegliwość ta bardzo często dotyka osoby pracujące głosem i wynika z przemęczenia aparatu głosowego. Może także być objawem niektórych chorób. Jak rozpoznać dysfonię i jak ją leczyć? Czy można jej zapobiegać?
Spis treści
Czym jest dysfonia?
Dysfonia to zaburzenie głosu, które wywołuje nieprawidłowości w procesie fonacji (powstawania dźwięku w krtani), przez co dochodzi do znacznej zmiany jakości, wysokości lub głośności wydawanych dźwięków[1].
W zależności od przyczyn powodujących nieprawidłowości można wymienić kilka rodzajów dysfonii[1,2]:
- dysfonia organiczna – związana jest z chorobami krtani, które rozwijają się głównie w obrębie fałd głosowych. Ze względu na szczegółową genezę w tej grupie zaburzeń głosu można dodatkowo wyróżnić dysfunkcję spastyczną, porażenną i dysplatyczną,
- dysfonia czynnościowa – wynika z nieprawidłowej pracy mięśni krtani i w zależności od rodzaju nieprawidłowości można rozróżnić dysfonię hiperfunkcjonalną, hipofunkcjonalną, mieszaną i audiogenną,
- dysfonia psychogenna – zaburzenia głosu spowodowane są czynnikami psychologicznymi.
Zmiana barwy głosu — przyczyny
Zmiany głosu mają różne podłoże. Dysfunkcje mogą wynikać zarówno z wad wrodzonych aparatu głosu, jak i chorób obejmujących krtań i górne drogi oddechowe. W zależności od konkretnego rodzaju dysfonii przyczyny mogą diametralnie się różnić.
Dysfonia organiczna spowodowana jest chorobami krtani w obrębie fałd głosowych[1]:
- stany zapalne krtani,
- stany pourazowe,
- choroby nowotworowe krtani,
- guzki, polipy, ziarniniaki,
- porażenia fałd głosowych (np. na skutek uszkodzenia nerwu krtaniowego podczas zabiegu w obrębie szyi i śródpiersia),
- obrzęk krtani (alergiczny lub np. po intubacyjny),
- po radioterapii.
Dysfonia czynnościowa spowodowana jest zaburzeniami pracy mięśni krtani bez występujących zmian organicznych w obrębie tego organu.
Wyróżnia się następujące rodzaje dysfonii czynnościowej[1,2]:
- dysfonia hiperfunkcyjna – zaburzenia spowodowane są wzmożonym napięciem mięśni krtani podczas procesu wydawania dźwięku (np. z powodu stanów zapalnych krtani, przeciążenia aparatu głosowego),
- dysfonia hipofunkcyjna – wynikająca z obniżonego napięcia mięśni krtani (u osób niedożywionych, wyniszczonych, w wyniku niedokrwistości, ostrych niedoborów witaminowych lub chorób endokrynologicznych),
- mieszana – łączy naprzemiennie powyższe dwie grupy przyczyn,
- audiogenna – spowodowana jest zaburzeniami w obrębie aparatu słuchu, w wyniku których pacjent mówi znacznie głośniej niż normalnie.
W dysfonii psychogennej czynnikami wywołującymi zaburzenia są przewlekły stres, depresja, stany lękowe i inne problemy o podłożu psychicznym[3].
Warto wziąć pod uwagę fakt, że nieleczona dysfonia czynnościowa może przejść w dysfonię organiczną. Jest to możliwe w sytuacji, gdy nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie, a przewlekłe uszkodzenia w obrębie krtani zaowocują np. guzkami głosowymi (śpiewaczymi) lub trwałym przerostem fałdów głosowych.
Objawy dysfonii
W zależności od konkretnej przyczyny występowania dysfonii oraz od tego ile elementów składających się na proces powstawania głosu jest zaburzonych, objawy mogą być zróżnicowane.
Oprócz najczęściej występujących zmian barwy, wysokości, głośności i długości wydawanego głosu dysfonii mogą towarzyszyć także[1]:
- chrypka,
- ból krtani,
- uczucie suchości w gardle,
- wysiłek towarzyszący mówieniu,
- odczucie przeciążenia mięśni w okolicach krtani,
- zwiększona liczba wdechów i wydechów w trakcie mówienia.
Dysfonia psychogenna może także dawać objawy takie jak bezgłos przy jednoczesnym zachowaniu dźwięcznego kaszlu czy uczucie zaciskania się gardła bez stwierdzonej hiperfunkcji w obrębie mięśni krtani[3].
Dysfonia — leczenie, domowe sposoby
Aby móc skutecznie leczyć dysfonię niezbędna jest odpowiednia diagnostyka. Opiera się ona na danych, zebranych podczas wywiadu oraz badania laryngoskopowego. W części przypadków zasadne może być wykonanie badań stroboskopowych i oceny akustycznej głosu, a także diagnostyka RTG i elektromiografia (EMG).
- Bez względu na przyczynę występowania dysfonii, wskazaniem dla powodzenia leczenia jest ograniczenie mówienia. Dalsze czynności lecznicze są natomiast zależne od rodzaju dysfonii i wywołujących ją przyczyn[4].
- W dysfonii organicznej podstawą jest usunięcie choroby głównej lub stanu wywołującego zaburzenia (np. leczenie zapalenia gardła, obrzęku błony śluzowej lub występujących guzków/polipów).
- W dysfonii czynnościowej stosuje się natomiast rehabilitację, która ma poprawić funkcje mięśni zewnątrz i wewnątrz krtaniowych. Elementami takiej rehabilitacji mogą być ćwiczenia z emisji i artykulacji głosu czy nauka oddychania przeponowego.
- Częstym zaleceniem w dysfunkcjach głosu o podłożu czynnościowym jest wizyta u specjalisty z zakresu foniatrii, który pokaże pacjentowi, jak w prawidłowy sposób wykorzystać wszystkie elementu układu głosowego, co pomoże zapobiegać dalszym przeciążeniom aparatu mowy i nauczy pacjenta właściwej higieny głosu[4].
W leczeniu dysfonii psychogennej kluczowe jest natomiast ograniczenie czynnika wywołującego dolegliwość. W tym celu konieczna może być wizyta w gabinecie zdrowia psychicznego[3].
Z domowych metod przynoszących ulgę w objawach towarzyszących dysfonii, takich jak chrypka, ból krtani czy uczucie suchości w gardle, zaleca się nawilżanie śluzówki gardła.
W tym celu należy odpowiednio się nawadniać (pijąc często wodę o temperaturze pokojowej), stosować preparaty nawilżające na gardło (m.in. pastylki, spraye czy tabletki nawilżające zawierające m.in. hialuronian sodu) lub nawilżające inhalacje.
Nieleczona dysfonia może prowadzić do trwałych zaburzeń i dolegliwości, dlatego przy przedłużających się problemach z głosem warto udać się do specjalisty otolaryngologa. Pomoże on dokładnie zdiagnozować występujące objawy i zaleci odpowiednie sposoby ich leczenia.
Dysfonia — podsumowanie
Dysfonia jest dolegliwością, która może dotknąć każdego i nie zawsze świadczy o poważnych zaburzeniach. Zmiany w głosie mogą towarzyszyć przeziębieniom, stanom zapalnym gardła lub być następstwem świetnej zabawy w dniu poprzednim (np. koncertu, meczu i związanych z takimi zdarzeniami zmęczeniem czy przeciążeniem aparatu głosowego). Jednak jeśli pomimo stosowania doraźnych metod zmiany nie ustępują, a wręcz pogłębiają się lub towarzyszą im dodatkowe objawy, warto udać się do specjalisty.
Bibliografia:
- Monika Świerczyńska-Krępa, Zbigniew Świerczyński, Zaburzenia fonacji, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.
- MANIECKA-ALEKSANDROWICZ, B. et DOMERACKA–KOŁODZIEJ, A. Dysfonia i chrypka. Magazyn Otolaryngologiczny, 2004, vol. 1, no 9, p. 17-25.
- KOSZTYŁA-HOJNA, Bożena, MOSKAL, Diana, ŁOBACZUK-SITNIK, Anna, et al. Zaburzenia głosu uwarunkowane psychogennie. Polish Journal of Otolaryngology, 2018, vol. 72, no 4, p. 26-34.
- SINKIEWICZ, Anna, NIEBUDEK-BOGUSZ, Ewa, SZKIEŁKOWSKA, Agata, et al. Propozycja optymalizacji systemu profilaktyki i leczenia zawodowych chorób narządu głosu. Otorynolaryngologia-przegląd kliniczny, 2018, vol. 17, no 1, p. 15-19.
Najnowsze komentarze